Archiwa tagu: Hollywood

TAM I Z POWROTEM. BIŻUTERIA LAT 40. i 50. XX WIEKU

Szalone lata 20./30. minionego wieku, czas zabawy w rytmie charlestona, foxtrota, swingu i jazzu. Dekada, w której kobiety obcięły włosy stylizując je na męskie fryzury, włożyły sukienki z opuszczonym stanem i odsłoniły łydki. To okres beztroski, hedonizmu, swobodnego flirtu z konwenansami. Naturalna dostępność materiałów – zarówno w przemyśle modowym, jak i jubilerskim umożliwiała kobietom nieskrępowane wyrażanie siebie. Jeżeli istniały jakieś ograniczenia w tej materii  to mogły wynikać jedynie z niewystarczającej zasobności portfela.

Wraz z wybuchem II Wojny Światowej rozwój trendów w modzie kobiecej drastycznie zwolnił. W trakcie jej trwania kobiety sięgały przede wszystkim po ubiór praktyczny i surowy. Wybór ten (a raczej jego brak) wiązał się z deficytem dobrej jakości materiałów, jak nylon czy wełna, których zasoby w całości poświęcono na produkcję mundurów wojskowych. Wojna zmusiła do zamrożenia wszelkich stylistycznych nowości. Inaczej niż w latach 20. nie zwracano już uwagi na podkreślanie kobiecej sylwetki. Kobiety musiały zastąpić mężczyzn w fabrykach, w związku z tym kroje ich ubrań nawiązywały do męskiej garderoby. Elementami, które pozwalały podkreślić indywidualny styl, w zmasowanej i ograniczonej do aspektu funkcjonalnego modzie, były dodatki takie, jak szale, rękawiczki, nakrycia głowy i biżuteria.

 

1.

1. Październik 1942r. Kobieta pracująca nad konstrukcją bombowca B- 52

Jak sugeruje sama nazwa, biżuteria retro sięga po wzory i motywy epok wcześniejszych, przefiltrowując i adoptując je do aktualnych wydarzeń. Nie ma tu jednak mowy o ślepym kopiowaniu tematów, ale o nowej i twórczej ich interpretacji.  Po biżuterii lat 40./50. spodziewać by się należało minimalizmu i powściągliwości. Tymczasem ta okazała się większa i śmielsza niż kiedykolwiek. W trudnym okresie wojennych nastrojów kobiety szukały biżuterii niezwykłej i przykuwającej uwagę. W latach 40. swój „złoty wiek” przeżywało Hollywood, które produkowało czterysta filmów rocznie. Pojawiły się ikony kobiece takie, jak Rita Hayworth, Ava Gardner i Lana Turner, demonstrujące na szklanym ekranie wyjątkową biżuterię.

 

2.

2. Rita Hayworth. Amerykańska aktorka i tancerka.

Kobiety obserwujące, tak różny od własnego, wycinek życia również chciały być jego częścią. Sięgano zatem po motywy zaczerpnięte z epoki wiktoriańskiej takie, jak wstążki, rulony, kwiaty.

Równie atrakcyjne były nadal wzory nawiązujące do stylistyki minionej dekady – art deco. Jednak zarówno motywy z końca XIX wieku, jak i te z lat 20. XX w., w stylistyce retro – ewoluowały. Stały się większe, bardziej trójwymiarowe, zaskakujące. Odważnie zestawiano skalę, motywy, tematy, materiały. Śmiało łączono „niepoważną” estetykę typu glamour z poważną tematyką wojskową i patriotyczną.

3.

3. Pierścionek lata 40.XX w., żółte złoto pr. 585/diamenty

Tu motywy wojenne zaakcentowane zostały poprzez użycie ikony krzyża ułożonego z kamieni oraz w splecionej- na kształt lin okrętów marynarki wojennej- szynie.

Metalem charakterystycznym dla biżuterii retro stało się złoto. Platyna z racji prowadzonej wówczas gospodarki wojennej stała się towarem deficytowym, dając pole do popisu złotnikom eksperymentującym z wieloma odmianami kolorystycznymi złota. Dzięki mieszaniu żółtego złota ze srebrem czy miedzią powstawały odcienie różu, czerwieni, a nawet zieleni. By stworzyć złotu dodatkową przestrzeń ekspresji manipulowano nie tylko w obrębie jego kolorystyki ale i wykończenia. Złoto było tkane, plecione, zwijane. Zabiegiem chętnie stosowanym było również zestawianie ze sobą złota matowego z błyszczącym. Jednym słowem złoto stało się kwintesencją biżuterii lat 40. i 50.

4.

4. Naszyjnik, Włochy, lata 40. XX w.

W wypadku kamieni kolorowych charakterystyczne dla stylu retro były kamienie syntetyczne i ozdobne. W czasie wojny dostawy kamieni szlachetnych były mocno ograniczone. Przepływ kamieni z Południowej Afryki, Indii, czy Birmy prawie nie istniał. Duże diamenty były rzadkie. Aby stworzyć wrażenie wielkości i przepychu jubilerzy używali wielu drobnych kamieni, by za pomocą ich zmultiplikowania uzyskać efekt glamour. Naturalną praktyką stało się również mieszanie tzw. kamieni szlachetnych z kamieniami ozdobnymi. Dużym powodzeniem cieszyły się akwamaryny, cytryny i topazy dające jubilerom zarówno wybór szeregu odcieni, jak i możliwość wykorzystania ich w dużej skali.

 

5.

5. Pierścionek lata 40. XX w., żółte złoto pr.585/ ametyst/ diamenty

13 ct oszlifowany ametyst uchwycony w masywne złote karby flankują dwie pary drobnych diamentów. Całość spięta szeroką, reliefowaną szyną.

Oczywiście pojawiała się biżuteria, do której wykonania używano rzadkich kamieni szlachetnych i platyny. Materiały te jednak najczęściej dostarczali sami klienci korzystając z prywatnych zbiorów. Przedwojenne zasoby metali szlachetnych i kamieni były wykorzystywane oszczędnie w związku z tym klienci nierzadko stosowali praktykę przebudowywania istniejącej biżuterii na modłę panującej aktualnie mody.

 

6.

6. Pierścionek lata 20./30./40. XX w., złoto pr. 585/ platyna/ diamenty

Trudno jest jednoznacznie zadatować powyższy obiekt. Środek korony wypełnia ażurowo potraktowany, stylizowany romb utrzymany w stylistyce charakterystycznej dla lat 20. XX wieku. Prawdopodobnie ten wykonany z platyny fragment stanowił część innej biżuterii. Pożądany tu styl biżuterii lat 40./50. uzyskany został poprzez zaprojektowanie ramy korony przypominającej męski sygnet, jednak zmiękczony delikatną linią, nadającą całości kobiecy charakter.

Wśród biżuterii typowo ozdobnej swoje miejsce zaznaczyły również, upowszechniające się od lat 20. XX wieku zegarki biżuteryjne. W okresie panowania stylu art deco zegarki komponowano najczęściej na drobnej bransoletce wykonanej przeważnie z platyny i diamentów. Lata 40. przyniosły bogato zdobione, szerokie bransolety, które nie musiały już konkurować z wieloma drobnymi ogniwami na kobiecym nadgarstku.

 7.

7. Zegarek-branosleta, prawd. USA, lata 20./30./40. XX wieku

żółte i białe złoto pr. 585/diamenty, szafiry białe i różowe
Zegarek marki NORMANDIE. Mechanizm szwajcarski, lata 40. XX w.

Zegarek ten doskonale obrazuje założenia stylu biżuterii lat 40. XX wieku. Użyty tu mechanizm sygnowany jest przez markę NORMANDIE. Firma NORMANDIE WATCH wzięła swą nazwę od liniowca SS Normandie zbudowanego w Saint-Nazaire we Francji do obsługi północnoatlantyckiej linii Hawr-Nowy Jork. Uważany był on za szczytowe osiągnięcie architektury okrętowej i najpiękniejszy statek pasażerski. Pierwsze zegarki marki NORMANDIE zostały wyprodukowane we Francji. Dwa lata po jej upadku markę NORMANDIE zarejestrowano pod nazwą Normandie Watch Company w nowojorskiej firmie mieszczącą się przy 71 Nassau Street .

Prawdopodobnie oprawa zegarka wykonana została w latach 20. XX wieku i zaaranżowana na nowo dwie dekady później. Okalające zegarek z dwóch stron stylizowane na modłę wiktoriańską wici roślinne ułożone zostały z drobnych, niezwykle rzadkich różowych szafirów. Całość spinają z dwóch stron gładkie, masywne guzy. Szeroka bransoleta stanowiąca tło całości wykonana została z żółtego złota. Awers posiada fakturę drobnej kratki, natomiast wnętrze wypolerowano na zasadzie kontrastu.

Biżuteria lat 40./50. XX zaskakuje pod wieloma względami. Na tle rzeczywistości przyniesionej przez II Wojnę okazuje się być zaprzeczeniem tego, co przynosi ze sobą konflikt zbrojny obejmujący cały świat. Stanowi rodzaj tabletki zagłuszającej codzienność, na którą żaden człowiek nie chciał się zgodzić. Co więcej, na tle szarości epatuje kolorem, fantazją, przepychem.

8.

8. Złota bransoleta, 1945.

Pokazuje, że niezależnie od czasu, w którym powstaje, zawsze stanowi ważny atrybut kobiecości. W okresie wojennym, mimo niesprzyjających okoliczności, tworzono jubilerskie dzieła sztuki, krojone na indywidualną miarę – w przeciwieństwie do służbowego uniformu.

9.

9. Pierścionek, ok.1950 r.

Mimo, iż obecnie żyjemy w czasach konsumpcjonizmu, rozpieszczeni dostępnością każdej materii odczuwamy strach; obawę przed niezauważeniem, niezaznaczeniem siebie, miałkością. Zaskakujące jest, że to właśnie wywodząca się sprzed niemal ośmiu dekad stylistyka, okazała się remedium na  ową nijakość. Biżuteria retro podbija na nowo tak salony, jak i ulice, dając kobiecie to, co leżało u jej założeń – poczucie bycia wyjątkową – niezależnie od  zastanej codzienności.

Anna Dobaczewska

Źródła:
Diana Sanders, Estate Jewelry 1760-1960, Atglen 2009.
https://www.brilliantearth.com/retro-jewelry/
http://www.langantiques.com/university/Retro_Era_Jewelry
http://www.langantiques.com/university/Art_Deco_Era_Jewelry
http://goldsmithwatchworks.com/AUGUST-2013/DIVER-55/WWII-FREE-FRENCH-FORCES-NORMANDIE-WATCH.htm
http://www.langantiques.com/university/Retro_Era_Jewelry
https://sites.google.com/site/historiaaafilmuuu/srebne-lata-hollywood
https://pl.wikipedia.org/wiki/SS_Normandie
Źródła ilustracji:
1. https://www.flickr.com/photos/library_of_congress/2179234320/
2. https://fleamarketchic.wordpress.com/tag/taylor-burton-diamond/
3. archiwum Galerii ARTYKWARIAT. Obecnie kolekcja prywatna
4. http://www.lafantasia.it/it/gioielleria-antica-/163-collana-in-oro-18k-anni-40-xx-secolo-valenza-italia.html
5. archiwum Galerii ARTYKWARIAT
6. archiwum Galerii ARTYKWARIAT
7. archiwum Galerii ARTYKWARIAT
8. http://www.langantiques.com/university/Retro_Era_Jewelry
9. http://www.langantiques.com/university/Retro_Era_Jewelry